دادستان کیست و چه وظایفی برعهده دارد؟

دادستان در واقع نماینده جامعه در دادگاه به شمار می‌رود و از وظایف او می‌توان به صدور ادعانامه علیه متهمین و همچنین نظارت بر اجرای مجازات‌ها اشاره کرد. به طور کلی می‌توان گفت دادستان پیگیری کننده اجرای عدالت و مدافع حقوق مردم یک جامعه است در ادامه با وکیل حقوقی همراه شوید .

دادسرا به عنوان اولین مرجع قضایی رسیدگی کننده به پرونده‏‏‏ ها دارای مقامات قضایی متعددی است که وظایف خاصی را دنبال می‏‏‏کنند و هر کدام از این مقامات ‏دارای اختیارات خاصی هستند .

‏مقامات دادسرا که سابقاً آن‏‏‏ها را قاضی ایستاده می‏‏‏گفتند، عبارتند از: دادستان، ‏معاون دادستان، دادیار و بازپرس .

‏تمامی قضات دادسرا به جز بازپرس تابع دادستان هستند و لیکن بازپرس هر چند که از قضات دادسرا محسوب می‏‏‏شود، در امور قضایی جز در موارد استثنایی که در قانون به آن تصریح شد. است، تکلیفی به تبعیت از نظر دادستان ندارد .

 

وظایف و اختیارات دادستان

دادستان که در حوزه‏‏‏ قضایی هر شهرستان ریاست دادسرا را بر عهده دارد، مدعی ‏‏‏العلوم و نماینده‏‏‏ جامعه است و در مواردی که ارتکاب جرم، حقوق عمومی را خدشه ‏‏‏دار کند و نظم جامعه را به هم ریزد، به نمایندگی از جامعه، اقامه‏‏‏ دعوا نموده و تعقیب را آغاز می‏‏‏کند. در این مبحث وظایف و اختیارات دادستان را مورد بحث قرار می‏‏‏دهیم:

 

الف) تعقیب متهمان به لحاظ حیثیت عمومی جرم

یکی از وظایف مهم دادستان تعقیب متهمان به لحاظ حیثیت عمومی جرم است، ماده‏‏‏ ۱۱ ‏قانون آیین دادرسی کیفری ١٣٩٢ در این خصوص مقرر می‏‏‏دارد: «تعقیب متهم و اقامه دعوا از جهت حیثیت عمومی بر عهده دادستان و اقامه دعوا و درخواست تعقیب متهم از جهت حیثیت خصوصی با شاکی یا مدعی خصوصی است».

 

پ) بازرسی از واحدهای ضابطان

یکی دیگر از وظایف مهم دادستان‏‏‏ های عمومی و انقلاب و نیز دادستان‏‏‏ های نظامی سراسر کشور، بازرسی از واحدهای مربوط به ضابطان است. ماده‏‏‏ ٣٣ ‏قانون آیین دادرسی کیفری در این خصوص مقرر می‏‏‏دارد: ‏«دادستان به منظور نظارت بر حسن اجرای وظایف ضابطان، واحدهای مربوط را حداقل هر دو ماه یک بار مورد بازرسی قرار می‏‏‏دهد و در هر مورد، مراتب را در فتر مخصوصی که به این منظور تهیه می‏‏‏شود، قید و دستورات لازم را صادر می‏‏‏کند». بر اساس ماده ۶۰۷ همان قانون، دادستان‏‏‏ های نظامی نیز در خصوص ضابطان نظامی مکلف به اجرای این وظیفه می‏‏‏باشند.

 

ت) برگزاری دوره‏‏‏ های آموزشی حین خدمت ضابطان

یکی دیگر از وظایف دادستان‏‏‏ های عمومی و انقلاب و نیز دادستان ‏‏‏های نظامی سراسر کشور، آموزش دادن به ضابطان است. ماده‏‏‏ ٣٠ ‏قانون آیین دارسی ١٣٩٢‏ در این خصوص مقرر می‏‏‏دارد: «احراز عنوان ضابط دادگستری، علاوه بر وثاقت و مورد اطمینان بودن، منوط به فراگیری مهارت‏‏‏ های لازم با گذراندن دوره‏‏‏ های آموزشی زیر نظر مرجع قضایی مربوط و تحصیل کارت ویژه ضابطان دادگستری است. تحقیقات و اقدامات صورت گرفته از سوی اشخاص فاقد این کارت، ممنوع و از نظر قانونی بدون اعتبار است.

‏تبصره ۱‏- دادستان مکلف است به طور مستمر دوره‏‏‏ های آموزشی حین خدمت را جهت کسب مهارت‏‏‏های لازم و ایفای وظایف قانونی برای ضابطان دادگستری ‏برگزار نماید». ‏همچنین برابر ماده ۶۰۴‏، سازمان قضایی نیروهای مسلح مکلف است به طور مستمر دوره‏‏‏ های آموزشی حین خدمت را جهت کسب مهارت‏‏‏ های لازم و ایفای وظایف قانونی برای ضابطان نظامی برگزار نماید.

ث) نظارت دادستان ‏‏‏های شهرستان‏‏‏ های مراکز استان‏‏‏ ها بر اقدامات دادسراهای سایر شهرستان‏‏‏ های استان مربوط
یکی از وظایفی که بر اساس قانون جدید فقط برای دادستان شهرستانِ مرکز استان پیش‏‏‏ بینی شده است، نظارت بر اقدامات دادستان‏‏‏ ها و سایر مقامات قضایی دادسرای شهرستان ‏‏‏های آن استان است. ماده‏‏‏ ۲۷ قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲ در این خصوص مقرر می‏‏‏دارد: «دادستان شهرستان مرکز استان بر اقدامات دادستان‏‏‏ ها، مقامات قضایی دادسرای شهرستان‏‏‏ های آن استان و افرادی که وظایف دادستان را در دادگاه بخش برعهده دارند، از حیث این وظایف و نیز حسن اجرای آرای کیفری، نظارت می‏‏‏کند و تعلیمات لازم را ارائه می‏‏‏نماید». دادستان کیست

منظور از نظارت، مدیریت قضایی است نه دخالت در امر قضایی و این نوع نظارت منافاتی با نظارت و ریاست رئیس کل دادگستری استان ندارد؛ همچنان که با نظارت دادستان شهرستان نسبت به زیر مجموعه خود منافاتی ندارد. به تعبیر دیگر این نوع نظارت، مانند نظارت دادسرای انتظامی قضات نسبت به عملکرد و اقدامات قضات سراسر کشور است یعنی دادستان شهرستان مرکز استان در عین حال که به صورت مصداقی حق دخالت در پرونده‏‏‏ خاصی را که در شهرستان مطرح است ندارد و لیکن حق نظارت و ارائه تعلیمات لازم را دارد و چنانچه تخلفی را مشاهده کرد بر اساس قانون اقدام می‏‏‏نماید.

 

چ) صدور قرار ترک تعقیب

یکی دیگر از وظایف دادستان، صدور قرار ترک تعقیب است که در ماده‏‏‏ ۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری ١٣٩٢ به آن اشاره شده است. البته صدور قرار ترک تعقیب در تبصره‏‏‏ ماده‏‏‏ ١٧٧ ‏قانون آیین دادرسی دادگاه‏‏‏ های عمومی و انقلاب در امور کیفری (۱۳۷۸) نیز پیش ‏‏‏بینی شده بود، اما دارای ابهامات و اشکالاتی بود که در این قانون برطرف شده است. ا‏ز اشکالات اساسی ماده‏‏‏ ۱۷۷ قانون سال ۱۳۷۸ که پس از احیای مجدد دادسراها با قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاه‏‏‏ های عمومی و انقلاب (۱۳۸۱) موضوعیت یافت، ابهام در جایگاه صدور قرار ترک تعقیب از جهت مراحل رسیدگی بود.

 

ح) اظهارنظر در پرونده ‏‏‏هایی که منجر به صدور قرار نهایی شده است.

یکی دیگر از وظایف مهم دادستان اظهارنظر در خصوص همه پرونده‏‏‏ هایی است که منتهی به صدور قرار نهایی می‏‏‏ شوند. با توجه به تراکم کار دادستان این وظیفه عملاً به معاون اظهار نظر تفویض می‏‏‏شود.

‏

خ) موافقت با قرار توقف تحقیقات که توسط بازپرس صادر می‏‏‏شود

تأسیس قراری با عنوان «قرار توقف تحقیقات» برای حل یکی از مشکلاتی بود که دادسراها با آن مواجه بوده و موجب تراکم پرونده‏‏‏ ها شده بود. ‏چنانچه شخصی بدون تعیین هویت مرتکب، شکایتی را در دادسرا مطرح کند، پرونده تشکیل و تعقیب آغاز می‏‏‏شود و تا زمانی که مرتکب معین نشود، این پرونده به عنوان یک پرونده کیفری بی ‏‏‏ثمر در آمار شعبه مفتوح می‏‏‏ماند. ماده‏‏‏ ١٠۴ ‏قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲ در جهت رفع این مشکل مقرر می‏‏‏دارد: «بازپرس نمی‌تواند به عذر آنکه متهم معین نیست، مخفی شده و یا دسترسی به او مشکل است، تحقیقات خود را متوقف کند.

در جرائم تعزیری درجه چهار، پنج، شش، هفت و هشت، هرگاه با انجام تحقیقات لازم، مرتکب جرم معلوم نشود و دو سال تمام از وقوع جرم بگذرد، با موافقت دادستان، قرار توقف تحقیقات صادر و پرونده به‌طور موقت بایگانی و مراتب در مواردی که پرونده شاکی دارد، به شاکی ابلاغ میشود. شاکی میتواند ظرف مهلت اعتراض به قرارها، به این قرار اعتراض کند. هرگاه شاکی، هویت مرتکب را به دادستان اعلام کند یا مرتکب به نحو دیگری شناخته شود، به دستور دادستان موضوع مجدداً تعقیب میشود. در مواردی که پرونده مطابق قانون بهطور مستقیم در دادگاه مطرح شود، دادگاه رأساً، مطابق مقررات این ماده اقدام می‌کند». دادستان کیست

 

د) صدور کیفرخواست

یکی دیگر از وظایف دادستان، تقاضای کیفر از دادگاه برای متهمان است که به دو صورت کتبی و شفاهی صورت می‏‏‏گیرد. قبلا در سایت حقوق گستر مطلبی در خصوص کیفرخواست چیست قرار گرفته است که می توانید آن را مطالعه نمایید.

 

ذ) دفاع از کیفرخواست در دادگاه

دادستان کیست – دفاع از کیفرخواست در محضر دادگاه از وظایف دادستان است و در رویه جاری، این امر به احدی از دادیاران تفویض می شود. ماده ۳۰۰ ق.آ.د.ک مصوب ۱۳۹۲ در این خصوص مقرر می دارد: «در تمامی جلسات دادگاه های کیفری دو، دادستان یا معاون او یا یکی از دادیاران به تعیین دادستان میتوانند برای دفاع از کیفرخواست حضور یابند، مگر اینکه دادگاه حضور این اشخاص را ضروری تشخیص دهد که در این مورد و در تمامی جلسات دادگاه کیفری یک، حضور دادستان یا نماینده او الزامی است، لکن عدم حضور این اشخاص موجب توقف رسیدگی نمیشود مگر آنکه دادگاه حضور آنان را الزامی بداند».