انواع دعاوی کیفری و حقوقی

دعوا در یک تقسیم ‌بندی کلی به دو نوع دعوای حقوقی و دعوای کیفری تقسیم می‌شود در وکیل حقوقی به توضیحاتی در این باری می پردازیم .

دعوای حقوقی ، دعوایی است که مرتبط با حقوق افراد و جبران خسارت ناشی از نقض این حقوق است . این حقوق اغلب در قانون مدنی مشخص شده اند و به دو دسته اموال و اشخاص تقسیم می شوند . در دسته اموال موضوعاتی از قبیل مالکیت و حقوق افراد بر اموالشان ، قرارداد خرید و فروش ، اجاره ، رهن ، مطالبه طلب و یا امور مربوط به مسائل وصیت ، ارث و … مطرح می شود .

 

معنای لغوی و حقوقی «دعوا» چیست؟

دعوا در لغت به معنای ادعا کردن، خواستن، نزاع و دادخواهی است. از حیث حقوقی نیز تعاریف مختلفی برای این اصطلاح از سوی حقوق‌ دانان ارائه شده است. یکی از حقوقدانان دعوا را این گونه تعریف کرده : دعوی عبارت است از توانایی و اختیار قانونی که بر اساس آن شخص زیان دیده که مدعی است حق و حقوق وی از بین رفته، به مراجع ذی‌ صلاح مراجعه می‌کند و از مراجع مذکور می‌خواهد که درستی یا عدم درستی ادعای وی مورد بررسی و قضاوت قرار بگیرد. طرف مقابل نیز می‌تواند در خصوص ادعای شخص زیان دیده با آن مقابله کند که به مقابله این شخص نیز دعوا گفته می‌شود.

بنابراین، دعوا زمانی می‌تواند ایجاد شود که اولاً حق قانونی و مشروع، واقعاً یا به صورت ادعایی وجود داشته باشد و ثانیاً این حق قانونی و مشروع در عمل یا در ادعا مورد انکار یا تجاوز واقع شده باشد. در صورت وجود این دو شرط مدعی حق می‌تواند برای احقاق حقوق از بین رفته خود اقدام کند.

 

دعوای کیفری چیست ؟

دعوی کیفری ، دعوایی است که بابت وقوع یک جرم مطرح می شود و شاکی درخواست مجازات مجرم را دارد . از این رو قبل از اینکه بخواهیم دعوای کیفری اقامه کنیم ابتدا باید بدانیم چه عملی جرم محسوب می شود ؟ طبق قانون مجازات اسلامی هیچ عملی جرم نیست مگر اینکه قانون گذار آن عمل را تحت عنوان جرم شناخته باشد و برای آن مجازات در نظر گرفته باشد .

بنابراین برای شناسایی عمل مجرمانه باید این نکته را در نظر داشت که عمل مجرمانه عملی است که طبق قانون مجازات اسلامی شناسایی شده ، یعنی در قانون مشخص شده است که در چه شرایطی می توان به عملی ، عنوان یک جرم خاص را داد . مانند قتل ، کلاهبرداری ، خیانت در امانت ، جعل ، فحاشی ، توهین و … . از این رو لازم است هنگامی که قصد اقامه دعوا داریم ، بدانیم عنوان جرمی که قصد شکایت کیفری از آن را داریم چیست تا احتمال بروز اشتباه و اتلاف وقت و هزینه به حداقل برسد .
لازم به ذکر است که فردی که قصد اقامه دعوای کیفری دارد باید به کلانتری یا دادسرای محل وقوع جرم مراجعه و شکایت خود را ثبت کند .

 

تفاوت دعوای کیفری و حقوقی چیست ؟

بنابر آنچه گفته شد می توان تفاوت دعوای حقوقی و کیفری را در چند مورد بیان کرد :
اول اینکه این دعاوی در ماهیت با یکدیگر تفاوت دارند . دعاوی حقوقی مربوط به خسارت و جبران خسارت است و دعوای کیفری مربوط به جرم و مجازات است .
دوم اینکه عناوین جرایم کیفری در قانون به طور مشخص بیان شده است مثلا در قانون ذکر شده است که یک عمل با وجود چه شرایط کلاهبرداری محسوب می شود و تحت عنوان جرم کلاهبرداری قرار می گیرد و مجازات آن نیز مشخص است . در واقع جرمی خارج از آنچه قانون گذار در قانون مشخص کرده است وجود ندارد . اما در دعاوی حقوقی موضوع کلی خسارتی است که به افراد وارد شده و محدودیتی در شناسایی موارد خسارت در قانون وجود ندارد .
تفاوت دیگر اینکه برای اقامه دعوای حقوقی باید از ابتدا به دادگاه صالح در دعوای حقوقی مراجعه کرد اما برای آغاز رسیدگی کیفری در یک موضوع باید ابتدا به کلانتری یا دادسرا مراجعه کرد .
چهارم اینکه دعاوی حقوقی و کیفری در آیین دادرسی نیز با یکدیگر متفاوتند که دعاوی حقوقی با توجه به قواعد آیین دادرسی مدنی و دعاوی کیفری با اعمال آیین دادرسی کیفری مورد رسیدگی قرار خواهند گرفت .

در نهایت اینکه ادله اثبات دعوا در دعاوی حقوقی و کیفری با یکدیگر متفاوت می باشد که این امر به دلیل تفاوت در موضوع دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری می باشد .

 

تفاوت در نتیجه و آثار دعاوی کیفری و حقوقی

تفاوت بین دعاوی حقوقی و کیفری دیگری که وجود دارد، نتیجه و اثر مترتب بر هر یک از این دعاوی است. دعاوی کیفری در مواردی انجام می‌شود که رفتار انجام شده که منجر به از بین رفتن حقوق دیگری شده است، دارای عنوان مجرمانه و در قانون برای آن مجازات در نظر گرفته شده باشد. بنابراین در صورت صدور حکم محکومیت، شخص محکوم علاوه بر اینکه ملزم است که آسیب وارده بر طرف مقابل را جبران کند، به تحمل مجازات قانونی نیز محکوم می‌شود. در حالی که در دعاوی حقوقی، نمی‌توان از دادرس انتظار صدور حکم مجازات شخص محکوم را داشت زیرا اولاً وی صلاحیت صدور چنین حکمی را دارد و دوماً رفتار ارتکاب یافته جنبه‌ مجرمانه ندارد که منجر به صدور حکم مجازات برای شخص محکوم شود.