انواع فرزند

رابطه فرزند با پدر و مادر در قانون هم از جهت نامگذاری و هم از جهت تکالیف و الزامات و مسئولیت ها با تعابیر عرفی متفاوت میباشد. قانونگذار از جهت محرومیت و امکان ارث بردن و موانع نکاح و تکلیف حضانت فرزند را به پنج دسته تقسیم نموده، که عبارتند از : فرزند قانونی، فرزند طبیعی، فرزند مصنوعی، فرزند رضاعی و فرزند خوانده.

فرزند قانونی

هنگامی که زوج بطور شرعی و قانونی با انعقاد عقد نکاح به زوجیت یکدیگر در می آیند و از حاصل این ازدواج رسمی و شرعی و قانونی دارای فرزند می شوند. این فرزند، از دیدگاه حقوقی فرزند طبیعی آنها میباشد. این فرزند از یک پدر و مادر میباشد و منسوب به آن ها می باشد و بین آن ها رابطه خونی وجود دارد.

این نوع فرزند از نگاه قانونگذار ایران از تمام حقوقی که به واسطه این نسبت مشروع پیدا می کند برخوردار می گردد. و همچنین باید کلیه تکالیفی که قانونا ملزم به رعایت آنها است را هم انجام دهد.

حقوق فرزند قانونی در قوانین موضوعه

نگاهداری و تربیت اطفال هم حق و هم تکلیف پدر ها میباشد.

ولایت قهری پدر و جد پدری

طفل صغیر تحت ولایت قهری پدر و جد پدری خود می باشد و همچنین طفل غیر رشید یا مجنون در صورتی که عدم رشد یا جنون او متصل به صغر باشد.

الزام به انفاق

نفقه اولاد بر عهده پدر میباشد. پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده اجداد پدری است با رعایت قاعده الاقرب فالاقرب در صورت نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آن ها بر انفاق بر عهده مادر میباشد. هر گاه مادر هم زنده و یا قادر به انفاق نباشد با رعایت الاقرب فالاقرب به عهده اجداد و جدات مادری و جدات مادری واجب النفقه میباشد و از چند نفر از اجداد و جدات مزبور از حیث درجه اقربیت مساوی باشند نفقه را باید به حصه مساوی تقسیم نمایند.

نحوه ارث بردن فرزند قانونی

فرزند در طبقه اول از گروه وارثین قرار می گیرد و از ابوین خود ارث می برد.

فرزند مصنوعی

گاهی به دلیل وجود مشکلاتی که در زمینه پزشکی به وجود می آید مادر توانایی آن را ندارد که دارای فرزندی شود بنابراین اگر زوجین بخواهند صاحب فرزندی بشوند می توانند از طریق لقاح مصنوعی اقدام به این عمل کنند. در این قبیل موارد با توجه به آنچه در علم پزشکی مطرح میشود زن را به صورت مصنوعی باردار می کنند یعنی لقاح به صورت مصنوعی صورت خواهد گرفت.

لازم به ذکر است فرزند مصنوعی حاصل لقاح مصنوعی با نطفه شرعی شوهر است و گرچه راه به دنیا آمدن این فرزند متفاوت است ولی این امر سبب نامشروع دانستن این نوع فرزند نمی شود و این نوع فرزند دارای تمام حقوق و تکالیف فرزند طبیعی که در بالا ذکر شد، می گردد.

فرزند رضاعی

گاهی به دلیل وجود حوادث و شرایطی از جمله بیماری یا مرگ مادر، تغذیه طفل از شیر او ناممکن می گردد. در این موارد برای اینکه سلامتی و حیات طفل به خطر نیفتد، تغذیه طفل از مادر دیگری که حتی امکان دارد با او رابطه خونی هم نداشته باشد تامین می شود.
این قرابت رضاعی در صورت وجود تمام شرایط زیر حاصل می شود:
۱) شیر زن از حمل مشروع حاصل شده باشد
۲) شیر مستقیما از پستان مکیده شود
۳) طفل لااقل یک شبانه روز و ۱۵ دفعه متوالی شیر کامل خورده باشد بدون اینکه در این بین غذای دیگر یا شیر زن دیگر را بخورد.
۴) شیر خوردن طفل قبل از تمام شدن دو سال از تولد او باشد
۵) مقدار شیری که طفل خورده است از یک زن و یک شوهر باشد بنابراین اگر طفل در شبانه روز مقداری از شیر یک زن و مقداری از شیر زن دیگر بخورد موجب محرمیت نمی شود؛ اگرچه شوهر آن دو زن یکی باشد و همچنین اگر یک زن، یک دختر و یک پسر رضاعی داشته باشد که هر یک را از شیر متعلق به شوهر دیگر شیر داده باشد آن پسر و یا آن دختر برادر و خواهر رضاعی نبوده و ازدواج بین آن ها از این حیث ممنوع نمی باشد.
در صورت ایجاد قرابت رضاعی، نکاح بین کسانی که با یکدیگر قرابت رضاعی پیدا نموده اند حرام میباشد. و فرزند که از والدین رضاعی خود نه تنها ارث نمی برد بلکه آنچه در باب حقوق و تکالیف فرزند طبیعی وجود دارد در مورد او اجرا نمیگردد.

فرزند طبیعی

فرزندی میباشد که به واسطه رابطه نامشروع بین طرفین و بدون اینکه عقد نکاحی بین دو طرف منعقد میگردد به وجود می آید:
طبق نظر دیوان عالی کشور: زانی، پدر عرفی طفل تلقی و در نتیجه تمامی تکالیف مربوط به پدر از جمله اخذ شناسنامه بر عهده او است ولی حسب ماده ۸۸۴ قانون مدنی ولدالزنا از پدر و مادر و اقوام آنان ارث نمی برد. در مورد نفقه نیز طبق نظریه مشورتی ۱۱۸۴- ۷/۴/۷۶ در الزام به انفاق نفقه به معنای عام میباشد و نفقه فرزند متولد از زنا به عهده زانی میباشد و ملاک انفاق ولادت طبیعی است ضمن اینکه بعضی از اساتید حقوق نیز معتقدند پدر و مادر طبیعی از نظر تسبیب ورود ضرر ملزم به انفاق می گردند.

فرزند خوانده

شرایطی است که طی آن بدون اینکه رابطه خونی بین طفل و زوجین وجود داشته باشد، تحت شرایطی زوجین می توانند طفل را تحت سرپرستی خود بگیرند.

شرایط زوجین سرپرست

۱- اقامت در ایران
۲- تراضی زوجین سرپرست: باید هر دو راضی باشند
۳- فرزند نداشتن زوجین سرپرست: زوجین باید پس از گذشت پنج سال از ازدواج، فاقد فرزند باشند مگر اینکه به گواهی پزشک عقیم باشند.
۴- داشتن سن لازم: حداقل یکی از زوجین باید سی سال داشته باشد
۵- صلاحیت اخلاقی زوجین سرپرست
۶- اهلیت قانونی زوجین سرپرست
۷- نداشتن سابقه کیفری
۸- تمکن مالی
۹- عدم ابتلا به بیماری های صعب العلاج
۱۰- عدم اعتیاد
۱۱- تدین به دین اسام
۱۲- شرایط فرزند خوانده:
۱۳- فرزند خوانده باید کمتر از ۱۶ سال داشته باشد
۱۴- ناشناس بودن خانواده کودک یا در قید حیات نبودن پدر و مادر و جد پدری

کلام آخر

تمام حقوق و تکالیفی که برای فرزند قانونی و ابوین او وجود دارد در مورد فرزنده خوانده هم اجرا میگردد حتی فرزند خوانده از نام خانوادگی پدر خود استفاده خواهد نمود. اما در باب انفاق توجه به این نکته ضروری است؛ گرچه نفقه فرزند خوانده به عهده پدرخوانده و مادرخوانده است ولی قانون به متقابل بودن نفقه تصریح نکرده است و طفل تحت سرپرستی در این مورد تکلیفی ندارد. و در مورد ارث نیز از آنچا که شرط توارث فقط داشتن رابطه خونی با متوفی می باشد باید گفت فرزند خوانده به دلیل نداشتن این رابطه خونی. سهم الارثی از اموال و دارایی پدر خوانده و مادر خوانده خود نخواهد داشت.

مطلب هدیه از سایت وکیل حقوقی manouchehr hadi